مصرف داروهای تقلبی در جهان

داروهای تقلبی؛ تهدیدی جهانی برای سلامت بشر

امروزه فروش گسترده‌ی داروهای تقلبی در بازارهای جهانی به یکی از جدی‌ترین تهدیدات برای سلامت انسان‌ها تبدیل شده است. این داروها نه تنها فاقد مادهٔ مؤثر دارویی هستند، بلکه به‌دلیل ترکیبات ناشناخته و خطرناک شیمیایی، عوارضی گاه جبران‌ناپذیر بر بدن انسان می‌گذارند.

برخی کشورهای اروپایی بر این باورند که داروهای تقلبی بیشتر شامل محصولات آرایشی، بهداشتی، جنسی و مُسکن‌ها هستند و از روی بسته‌بندی‌شان می‌توان آن‌ها را از نمونه‌های اصلی تشخیص داد. اما تجربه و تحقیق‌های میدانی من نشان می‌دهد که این تصور همیشه درست نیست. چرا که برخی داروهای جعلی با مهارت بالا و با تقلید کامل از جلد، بروشور و حتی برچسب و شماره‌های رسمی وزارت بهداشت، به‌گونه‌ای بسته‌بندی می‌شوند که به‌سختی از نمونه‌های اصل قابل تشخیص‌اند.

هرچند این پدیده در بسیاری از کشورهای جهان دیده می‌شود، اما دامنهٔ گسترش و مصرف آن در کشورهای در حال توسعه، به‌واسطهٔ فقر اقتصادی، ضعف نظارت‌های بهداشتی و فساد ساختاری، بسیار چشمگیرتر است. کشورهایی همچون ایران، ترکیه و به‌ویژه عراق—که درگیر بی‌ثباتی، جنگ و بحران‌های اقتصادی هستند—از مهم‌ترین قربانیان این تجارت مرگبار به شمار می‌روند. در این کشورها، حتی داروهایی حیاتی مانند داروهای قلبی، داروهای ضد سرطان و آمپول‌های دیابت نیز به‌صورت تقلبی در بازار عرضه می‌شود.

نکته‌ی تأسف‌برانگیزتر این است که گاهی این داروهای خطرناک نه در بازارهای سیاه، بلکه در داروخانه‌ها و حتی بیمارستان‌ها یافت می‌شوند. در اقلیم کردستان عراق، هنگام تحویل دارو، داروساز از بیمار می‌پرسد: «نسخه‌ی اصلی می‌خواهید یا ارزان‌تر؟» بسیاری از مردم به اشتباه تصور می‌کنند تفاوت قیمت به دلیل برند داروست، در حالی که واقعیت ماجرا، تقلبی بودن بخشی از داروهاست. برخی پزشکان حتی پیش از ترک مطب، به بیماران هشدار می‌دهند که در داروخانه تأکید کنند داروی اصلی به آنان داده شود. این یعنی پزشکان نیز از وجود این داروهای جعلی به‌خوبی آگاه‌اند.

پیامدهای این وضعیت، فراتر از نگرانی‌های روزمره است. بسیاری از بیماران به‌خاطر ترس از مصرف داروی تقلبی، درمان را نیمه‌کاره رها می‌کنند و در نتیجه، اعتماد به داروهای استاندارد جهانی نیز زیر سؤال می‌رود—و این خود عاملی برای مرگ‌های خاموش خواهد بود.

چین، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان دارو در جهان، اعلام کرده است که شبکهٔ گستردهٔ تولید داروهای جعلی در این کشور باعث مرگ ۱۹۵ هزار نفر شده و تاکنون ۱۳۰۰ کارخانهٔ داروسازی متخلف تعطیل شده‌اند.

حال پرسش اینجاست: ما به‌عنوان شهروندان مسئول چگونه می‌توانیم در برابر این فاجعه بایستیم؟ در برابر سودجویانی که برای کسب منفعت، جان انسان‌ها را به خطر می‌اندازند و کشورهای فقیر و در حال توسعه را به کام مرگ می‌فرستند، چه وظیفه‌ای بر عهده داریم؟

پاسخ این پرسش نیازمند همکاری دولت‌ها، نهادهای بین‌المللی، رسانه‌های مستقل و آگاهی جمعی جوامع است. چرا که سلامت انسان، کالا نیست، و نباید قربانی بی‌وجدانی شود.